Genel anlamda proje bir amacı gerçekleştirmeye yönelmiş, başlangıcı ve bitimi tanımlana bilen görevler topluluğudur. Fotogrametrik çalışmalarda bir proje olarak düşünülebilir. Sözgelimi, sınırları belirlenmiş bir alanı 1/5000 ölçekli çizgi haritalarının üretimi, kent bilgi sistemi kurmak amacı ile bir kentin 1/1000 ölçekli sayısal haritaların yapımı, belli bir alanın 1/2000 ölçekli ortofotolarının üretimi birer proje olarak ele alınabilir.
Fotogrametrik harita projelerinde işlevsel etkinlikler ve bu etkinliklerin birbirleriyle olan öncelik sonralık ilişkileri, şekil 1’deki açıklayıcı bir şemada verilmiştir. Bu şemada dikdörtgen kutular etkinlikleri, yuvarlaklar ise etkinlik sonucunda elde edilen ürünü göstermektedir. Öncelik – sonralık ilişkisini gösteren oklar ise şu şekilde anlaşılmalıdır: örneğin, 4 numara ile gösterilen FOTOĞRAF ÇEKİMİ etkinliğinin başlayabilmesi için bir uçuş planın bulunması, bir de hava işaretlerinin yapılması gerekir. Bundan sonraki açıklamalar bu şemadaki numaralanmış etkinliklere göre yapılacaktır.
1.PROJE PLANLAMASI
Proje planlamaları, genel anlamda, iki aşamalı bir süreçtir. Birinci aşamada projenin teknik özelliklerinin (spesifikasyonlarının) belirlenmesi, ikinci aşamada ise belirlenen spefikasyona uygun bir yöntemin planlanmasıdır. Teknik özelliklerin daha önce yönetmelikler ve teknik şartnameler ile belirlendiğini ve hatta uygulanacak yöntemin de genel olarak bilindiği varsayılarak, burada proje planlaması kavramı dar anlamda kullanılmaktadır. Sınırların ve sonuç ürünlerini saptama bir fotogrametrik projenin planlaması, bir uçuş planının yapımı ve yer kontrol noktalarının , blokların tasarımını içerir. Bir proje tasarımını genelikle uygun ölçekli bir harita üzerinde yapılır. Önce uçuş yönü ve bloklar belirlenir. Uçuş yönü genellikle Doğu-Batı, ya da Kuzey-Güney yönündedir. Özel durumlarda gelişi güzel bir doğrultuya paralel uçuş çizgisi tasarlanabilir.
Klasik fotogrametri de bu tasarım yapılırken, paftaların en az sayıda modelle oluşturulmasına çalışılır. Böylece, bir stereo modelin çizimi sırasında, aletin çizim masasında, en çok iki pafta bulunur. Bu amaç, uçuş çizgilerinin paftaların orta eksenleri ile çakıştırılması suretiyle ve % 20-30 arasında uygun bir yan bindirmeyi sağlayacak bir fotoğraf ölçeğinin seçimi ile gerçekleştirilir. 1/5000 ölçekli Standart-Toporafik-Fotogrametrik Harita Yapımına Ait Teknik Yönetmelik’te bu ilkeye uygun düzeltmeler yapılmıştır.
Sayısal fotogrametri de pafta çizimi stereo değerlendirme aletlerinde yapılmadığı için daha serbest bir uçuş planı yapılmakta, gerek fotoğraf ölçeği ve gerekse yan bindirme önceden serbestçe seçilmelidir. Aslında, sayısal yöntemle çalışılması durumunda da, bir paftanın en az sayıda stereo modelle örtülmesi, uygulamada önemli kolaylıklar sağlamaktadır.
Proje alanında yükseklik farkları çok büyüdükçe uçuş planlarının hazırlanması biraz daha zordur. Uçuş çizgileri farklı yüksekliklerden geçirilir. Çok uzun kolonlarda da sorunlar olabilir. Blok da yükseklik doğruluğunu arttırmak için çok özel uygulamalarda yan bindirme oranı % 60 alınabilir. Kimi durumlarda ise, blokların kenarlarında ve ortalarında, uçuş yönüne dik uçuş çizgileri yine yükseklik güvenliğini arttırır.
Blok boyutları, yönetmelikte ya da teknik şartnamede bir sınırlama yoksa olabildiğince büyük seçilir. Ancak proje alanının düzensiz olması, geometrik şekil bakımından çok biçimsiz olması zorunlu olarak blok sayısını arttırır. Geometrisi biçimsiz bir proje alanı, küçük bloklara bölerek düzenli bir duruma getirilir. En uygun blok biçimi, daha önce de sözü edildiği gibi, kare ya da dikdörtgen biçimindedir. Ya da eni, boyu çok uyumsuz olmayan dikdörtgen şekline benzer bloklardır. Çok büyük olmamak koşulu ile bir proje alanın bir tek blok olarak alınması ideal bir durumdur. BÖHYY ve Türkiye’deki teknik şartnameler blok boylarına 300-400-500 modellik sınırlar getirmiştir.
Birden fazla blok olması durumunda, kenarlaşma bölgesinde gerekli denetimler yapılır. BÖHYY’de, ayrıca, uçuş çizgisine paralel doğrultuda 1 kolon, uçuş doğrultusunda da 2-3 model ortak alınması ve blok dengelenmesinin de bu ek kolon ve modellerle yapılması istenmektedir. Ortak bölgelerdeki noktaların koordinatları arasındaki farklar denetlemede bir ölçüt varsayılır.
Geçki etüdü ile ilgili fotogrametri projeleri genellikle bir tek uçuş çizgisi (kolon) biçimindedir. Ancak proje alımına bağlı olarak uçuş çizgisi aslında bir poligondur. Bu gibi durumlarda da kolon dengelemesi uygulanacağı için gerek uçuş çizgisi tasarımı gerekse yer kontrol noktaları tasarımı çok kolaydır.
Bu tasarımlar uygun ölçekli bir harita üzerinde, sözgelimi, 1/25000 ölçekli harita üzerinde yapılır. Uçuş çizgileri kırmızı kalemle çizilir ve üzerine uçuş yüksekliği yazılır. Yer kontrol noktaları da ayrı bir kanava üzerine, yine arazinin uygun yerlerine işaretlenir. Yer kontrol noktalarının dışında fotogrametrik nirengi noktaları da arazide işaretlenecek ise bunların konumları da kanava üzerinde gösterilir.
Son yıllarda bu tasarımlar sayısal olarak yapılmaktadır. Diyelim, uçuş çizgilerinin koordinatlarını, yer kontrol noktalarının koordinatlarını vb., 1-2 m doğrulukla hesaplanmaktadır. Uçuş ekibinin navigasyon GPS donanımının olması uçuşun tam tasarlandığı gibi gerçekleştirilmesini sağlar. El GPS’leri yardımı ile de arazi ekiplerini, yer kontrol ve diğer işaretli noktaların konumlarına daha kolayca ulaşılabilir.
2.YER KONTROL NOKTALARI
Daha önce konumları belirlenmiş yer kontrol noktalarının yerlerinin seçimi, alet ve zemin tesislerinin yapımı , açı ve uzunluk ölçmeleri ve hesaplamaları, bu başlıkla belirlenen etkinlikleri oluşturur. Konum koordinatları alışılmış ölçme bilgisi yöntemlerinden birine göre oluşturulur. Bunlar: triyangülasyon ağları (kenarlı ağlar), hem açılı hem kenarlı ağlar, poligon ağı ya da dizi nirengi , kestirmeler. Kestirme yöntemleri, çevrede yeteri sayıda dayanak noktası bulunabilirse ancak o zaman uygulanabilir. Blok kenarlarının uzun kenarlı poligon, ya da dizi nirengi ile oluşturulması diğerlerinden daha kolay olmaktadır. Yönetmeliklerde ve teknik şartnamelerde bu tür oluşturulacak noktaların tesislerine, ölçme yöntemlerine ve hesaplama biçimlerine ilişkin gereğinden çok ayrıntılarla belirlenir. Ölçü sonuçları ve hesap sonuçları ile ilgili hata sınırları verilir. Yer kontrol noktalarının ve düşey kontrol noktalarının yükseklikleri ise geometrik nivelman ile , bazı koşullar altında da trigonometrik yükseklik belirleme yöntemlerine göre bulunur. Son yıllarda yer kontrol noktalarının koordinatları alışılmış jeodezik yöntemler yerine uydu ölçmeleri ile (GPS ile) belirlenmektedir. Düşey kontrol noktalarının yükseklikleri de konum koordinatları ile birlikte GPS yöntemi ile bulunur.
3.İŞARETLEME
Yer kontrol noktaları ile düşey kontrol noktalarının tesisleri yapıldıktan sonra, diğer noktalar ile birlikte, fotoğraf uçuşundan önce bu noktalara hava işaretleri yapılır. Bu işaretler geçici ya da kalıcı işaretler olabilir. Geçici işaretler uygun kalınlıktaki metal plakalar, mukavva, kontrplak, vb. malzemeden yapılmış olabilir. Ülkemizde genellikle kalıcı hava işaretleri, noktanın tesisi ile birlikte yapılmaktadır. Bu konuda Fotogrametrik Nirengi bölümünde ayrıntılı bilgiler verilmiştir.
4.FOTOĞRAF ÇEKİMİ
Hava işaretlerinin tamamlanmasından sonra hava fotoğrafları çekilir. Hava fotoğrafları çekebilme olanağı uçuş ekibi, uçak ve kamera ile olmaktadır. Fotogrametrik harita üretimi yapan kimi kamu ve özel kurumlarda fotoğraf çekebilme olanağı da bulunur. Yalnız hava fotoğrafı çeken özel firmalarda vardır. Ülkemizde bugün Harita Genel Komutanlığı ile Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü ve bir özel firma hava fotoğrafı çekebilmektedir.
Hava fotoğrafları, uygun aydınlanma ve uygun atmosfer koşullarında yapılır. Bulutsuz bir havada, ölçü konusu nesnelerden yeteri düzeyde yansıyan ışınların uçaktaki kameraya ulaşması gerekir. Bu da öncelikle aydınlanmanın yüksek olması, güneşin belirli bir yükseklikten daha fazla yukarıda olması ile olmalıdır. Sözgelimi güneşin yükseklik açısı 60[SUP]0[/SUP] iken aydınlanma 100 ise , yükseklik açısı 30[SUP]0[/SUP] derece iken 40, 25[SUP]0[/SUP] iken de ancak 30’dur. Güneşin yükseklik açısı da, deklinasyona ve saat açısına, daha açık bir anlatımla mevsime ve yerel saate bağlıdır. Ayrıca kar örtüsü olmamalıdır. Geniş yapraklı ağaçların çok sık olduğu proje alanında da yaprak örtüsü olmadığı mevsimde fotoğraf çekilir.
Türkiye’de uçuş için en uygun mevsim Nisan-Ekim ayları arasındadır. Özel durumlarda bu ayların dışında da fotoğraflar çekilmektedir.
5.FOTOĞRAFİK İŞLEMLER
Hava fotoğrafının çekiminden sonra filimler özel tanklarda banyo edilir. Daha sonra bu negatif filmlerden kontakt baskı yolu ile pozitif kart baskılar elde edilir. Bu kart baskılar yan yana dizilerek bir kontrol yapılır. Bu kontrol sonunda bazı kolonların planlandığı gibi olmadığı görülürse, en kısa zamanda o bölümlerde ek uçuşlar -yama uçuşlar- yapılır. Proje alımı genel merkezden -yönetim merkezinden- uzaksa uçuş ekibi proje alanına yakın hava alımında bekletilerek uçuşun uygun yapıldığına, ya da uçuşların gerektiğine ilişkin bilgiler bir an önce kendilerine ulaştırılır.
Genellikle siyah-beyaz filmler kullanılır. Son yıllarda, ülkemizde ve diğer ülkelerde renkli hava fotoğrafları da kullanılmaya başlanmıştır. Özellikle sayısal ortafoto için renkli fotoğraflar tercih edilmelidir. Renkli fotoğraf kullanılması durumunda bunların banyoları çoğu zaman ilgili fotogrametri organizasyonu dışında yapılır.
Ülkemizde hava fotoğrafının çekimi ve banyo-baskı işlemleri ile ilgili şu sınırlamalar söz konusudur. Fotoğrafların yerli ya da yabancı bir firma tarafından çekilmesi Genel Kurmay Başkanlığı’nın iznine bağlıdır. Proje alanının çeşitli derece askeri bölgelerinin –gizli bölgelerin- bulunması durumunda da, bunların proje alanından çıkarılması, bu ayrıntıların kapatılması söz konusudur. Her durumda bunların banyo edilmesi sırasında bir askeri gözlemcinin bulunması gerekir.
6.HAZIRLIK ÇALIŞMALARI
Hava fotoğraflarının çekimi ve banyo-baskı işlemleri- varsa ek uçuşlar- başarı ile tamamlandıktan sonra Fotogrametrik Nirengi çalışmalarına hazırlık çalışmaları yapılır. Bu sırada yer kontrol, düşey kontrol, uygulama vb. noktaların üzerinde gösterildiği kameralar, noktaların röperleri de hazırlık ekibine ulaşmıştır. Bu bilgiler yardımıyla fotoğrafların kart baskılar üzerinde bu noktalar, konumları yaklaşık kestirilerek işaretlenir. Ayrıca kolon ve model bağlamada kullanılacak doğal noktalar seçilir. Gerekli ise yatay noktaların yaklaşık konumları işaretlenir. Daha sonra da bu noktalar diyopozitiflere özel bir yağlı kalemle işaretlenir. Sistematik biçimde bağlama noktaları numaralanır. Fotoğraf numaraları, izdüşüm merkezi numaraları ile birlikte tek anlamlı bir numaralama sistemi oluşturulur. Tüm bu bilgiler hazırlanacak bir indeks harita da gösterilir. Hazırlık çalışmaları, daha sonra fotogrametrik nirengi çalışmalarının aksamasız ve hızlı bir biçimde gerçekleştirilmesi sağlayacak önlemler içerir.
7.FOTOGRAMETRİK NİRENGİ
Hazırlık ekibi tarafından hazırlanan diyapozitifler ve indeks harita yapımı ile fotogrametrik nirengi ölçmeleri yapılır. Bu ölçmeler önceleri hava poligon yöntemi ile universal aletlerde, bağımsız model yöntemi ile de hassas stereo değerlendirme aletlerinde yapılıyordu. 1980’li yıllarda stereo konpansatorlarda resim koordinatları ölçülüyordu. Bugün analitik stereo değerlendirme aletlerinde ve sayısal fotogrametri iş istasyonlarında fotogrametrik nirengi ölçmeleri yapılmaktadır.
Hesaplamalar profesyonel yazılımlar ile yapılmaktadır. Bu yazılımlar sonuç değer olarak fotogrametrik nirengi noktasının ve diğer noktaların koordinatları ile birlikte ilgili fotoğrafların dış yöneltme elemanları ya da ilgili fotoğraf çiftinin mutlak yöneltme elemanlarının vermektedir. Bu son bilgiler, daha sonraki stereo değerlendirme aşamasında karşılıklı ve mutlak yöneltme işlemlerini ortadan kaldırmakta, iç yöneltme daha doğru söyleyişli çerçeve işaretlerinin koordinatlarının ölçülmesi ile stereo model sayısallaştırma için hazır duruma gelebilmektedir. Bu nedenle fotogrametrik nirengi daha sonraki stereo değerlendirme çalışmalarını da kolaylaştırmaktadır.
8.PAFTA AÇIMI
Klasik fotogrametrik harita üretim sisteminde stereo değerlendirme aletle harita çizimi biçiminde gerçekleştirilir. Çizime başlayabilmek için bir koordinatograf aletinde köşe koordinatlarına göre paftalar açılır. Bu paftalarda bulunan yer kontrol noktaları, fotogrametrik nirengi noktaları paftaya işaretlenir. Nokta numarası ve yükseklik değeri yazılır.
Kullanılan pafta kağıtları özel aliminyumlu karton altlıklar, ya da plastik altlıklar olabilir. 1/25000 ölçekli haritalar aliminyumlu altlıklara, 1/5000 , 1/2500, 1/2000, 1/1000 ölçekli haritalar da Türkiye’de plastik altlıklara özel mürekkepleri ile çizilir. Çok seyrek durumda özel pafta bölümleme sistemleri, çoğu durumlarda ve hem Türkiye’deki uygulamalarda ülke pafta bölümleme sistemi ve ülke koordinat sistemi kullanılır.
9.STEREO DEĞERLENDİRME
Çizgi haritalar, stereo değerlendirme aşamasında aletle çizilerek oluşturulur. Çizim önce kurşun kalemle çizilir, sonrada mürekkeplenir. Başka bir seçenek de, özel emilsiyonlu paftaların kazınması ile çizimidir. Bu durum baskı tekniği ile çalışmada kolaylık sağlar.
Stereo değerlendirme bugün üç yöntemle sürmektedir: analog; analitik ve sayısal. Analitik ve sayısal stereo değerlendirmede çizim fonksiyonu ayrıldığı ve doğrudan sayısal değerler üretildiği için, stereo değerlendirme, stereo sayısallaştırma olarak düşünülebilir. Çizgi harita daha sonra elde edilebilir. Başka bir deyişle, önce sayısal harita üretilmekte, daha sonra da çizgi- harita üretilmektedir. Model- model üretilen sayısal haritalar birleştirilerek paftalar oluşturulur. İlk çizimler üzerine, stereo sayısallaştırma sırasında eksik kalan sözel bilgiler, pafta oluşturma aşamasında eklenir. Gerek model gerekse pafta aşamasında ekran da düzeltmeler yapılır. Fotogrametrik açıdan denetlenir. Özellikle eksik ayrıntı olup olmadığına bakılır. Klasik fotogrametrik üretim sisteminde, gerek fotogrametrik değerlendirmenin eksik yapılıp yapılmadığı ve aynı yerin tekrar çizilip çizilmediğinin denetlenmesi oldukça zordur. Özelikle çizim masası bulunan aletlerde bu güçlük kısmen, bir yardımcı tarafından yapılır. Modern aletlerde ise operatöre ve denetleyiciye kolaylık sağlamak için görüş alanında, sayısallaştırılan ayrıntıların ışıklı çizgilerle ve noktalarla gösterme olanakları vardır. Sayısal harita üretiminde, üretim bandı bir miktar değişmiştir. Şöyle ki; operatör yardımcısı ve kartoğrafya, aletten bağımsız bir ekran üzerinde çalışmaktadır.
İnsan emeğine göre çok pahalı olan bu aletlerden daha fazla yaralanmak, daha iyi bir ekonomi sağlamak için, stereo değerlendirme vardiye usulü çalışılır. Duruma göre bu aletler 12, 16, 18 ve hatta 24 saat çalıştırılır.
10.BÜTÜNLEME VE DENETLEME
Fotogrametrik değerlendirme sonucu doğrudan elde edilen çizgi haritalar ile sayısallaştırma sonucu otomatik çizim aletlerinden elde edilen haritalar araziye götürülerek eksikleri tamamlanır. Arazide yapılan ve paftanın bütünlemesi yönelik bu çalışmalara bütünleme denir.
Araziye götürüler bu paftalarda olasılıkla şu eksiklikler ve yanlışlıklar olabilir:
- Yer, bölge, yol, sokak, dere adları,
- Çeşitli nedenlerle stereo değerlendirme yapılamayan kısımlar, arazi örtüsü, ölü bölgeler vb.,
- Fotoğraf üzerinde yorumlanamayan ayrıntılar, kaynaklar, patikalar vb.,
- Büyük ölçekli haritalarda fotoğraflardan anlaşılamayan parsel köşe noktaları, parsel sınırları vb.,
- Yanlış yorumlanma sonucu fazladan çizilmiş ya da yanlış çizilmiş ayrıntılar,
- Büyük ölçekli haritalarda binaların çıkmayan kısımları, çatı payları vb.
Son olarak sözü edilen çatı payları konusu, hava fotogrametrisinin önemli bir sınırlamasıdır. Yoğun meskun alanlarda tüm çatı paylarının düşürülerek yapıların zemine bağlantı konumlarının belirlenmesi konusunda uygulayıcılar ve kullanıcılar bugün daha gerçekçi düşünülebilmektedir. Bu sınırlamalar ve yetersizlik nedeni ile, fotogrametrik haritaya karşı çıkmak yerine, bu tür bilgiye gereksinim duyanlar, ek ölçüler yaparak bu eksiklerin giderilebileceğini düşünmelidir.
Bütünleme çalışmaları haritaların amacına ve ölçeğine bağlı olarak değişir. Sözgelimi 1/25000 ölçekli haritaların bütünlenmesinde yer adları, dere ve yol adları, yolların sınıflandırılması, önemli ayrıntıların eklenmesi önemlidir. Üretilen haritalar doğruluk açısından da kontrol edilmelidir. Harita yapan ve kullanan kurum aynı ise bütünleme sırasında gerekli denetlemeler yapılmalıdır.
Harita bir kuruma ya da özel bir firmaya yaptırılıyor ise teknik şartnamede belirtilen nitelikler denetlenmelidir. Tüm paftaların denetlenmesi olanaklı değildir. Bütün temsil edilen sayıda gelişi güzel örneklerde bu denetimlerin yapılması daha akılcıdır.
Harita üzerinde gösterilen bilgilerin geometrik doğrulukları iki bileşene ayrılarak incelenmelidir. Konum doğruluğu, ya da yatay doğruluk, bir grup noktanın koordinatlarının yer ölçme yöntemleri ile elde edilerek karşılaştırma yapılabilir. Yüksekliklerin kontrolü ise, çoğu zaman haritadan ve arazide çıkarılacak kesitlerin karşılaştırılması ile yapılır. Farkların, yönetmeliklerde veya şartnamelerde verilen sınırları aşmaması gerekir.
11.ÇOĞALTMA
Genellikle, küçük ölçekli harita üretiminde çoğaltma baskı yöntemleri ile olur. Bunun için kartoğraflar tarafından baskı kalıpları hazırlanır. Özel harita baskı makinaların da haritalar basılmış olarak bu şekilde elde edilir. Ülkemizde 1/25000 ölçekli haritalar basılmaktadır.
Büyük ölçekli haritalar genellikle basılmaz. Saydam altlıklara çizilmiş orijinaller de ucuz yolla çoğaltılır. Örneğin Türkiye’de 1/5000, 1/1000 ölçekli haritalar polyester kağıtlara çizilir. Ozalit yöntemi ile çoğaltılır.
Otomatik çizim aletlerinde çizilen paftaların çoğaltılması ise daha da kolay olmaktadır. Özel kağıtlara çizilmiş paftalar yerine, çok fazla sayıda olmamak koşulu ile daha ucuz kağıtlara tekrar çizimler yapılarak çoğaltma yapılmaktadır. Orijinal haritaların yerini, arşivlerde, disketler almaktadır.
12.İDENTİFİKASYON
Büyük ölçekli kadastral harita yapımında bütünleme işlerini ortadan kaldırmak, ya da en aza indirmek için stereo değerlendirmeden önce, 2 ya da 3 kez büyültülmüş fotoğraflar üzerinde arazi çalışmaları ve hukuki tespitler yapılır. Bu bilgiler fotoğraf üzerine çizilir, yazılır. Fotoğraf üzerinde tanınması güç ayrıntıların, gerekli ise, röperleme yapılır. Üzerinde arazide eklenmiş bilgileri taşıyan bu tür fotoğraflara identifikasyon fotoğrafları, bu amaçla yapılan arazi çalışmalarına da identifikasyon çalışmaları denir. Stereo değerlendirme bu fotoğraflar kullanılarak yapılır. Böylece çizilen parsel sınırlarının yanlış olma olasılığı ortadan kalkar.
13.ORTOFOTO İŞLEMLERİ
Fotogrametri projesi yalnız bir ortofoto üretimi hedefleyen bir proje ise stereo değerlendirme bir profil çıkartma işleminden oluşur. Özel, analog ortofoto aletlerinde belirli aralıklarla yükseklikler ölçülerek profiller çıkarılır. İlgili ortofoto sistemi, ya da yazılım elveriyorsa, bu yükseklik bilgileri eş yükseklik eğrileri biçiminde de oluşturulabilir.
14.BİLGİ SİSTEMİ OLUŞTURMA
Fotogrametrik stereo sayısallaştırma sonucu elde edilen sayısal haritalar CBS/KBS/ABS için bir temel altlık oluşturur. Sayısal haritalar daha sonraki kullanımda, kolaylık sağlamak için, sınıflandırılmış bilgi katmanları şekilde oluşturulabileceği gibi, bilgi sisteminin yapısına uygun önceden tasarlanmış bir üç boyutlu dosya si,sisteminde de oluşturulabilir.
15.MALİYET HESABI
Fotogrametrik projelerin maliyeti üç elemandan oluşur: personel giderleri, donanım-yazılım ve alet giderleri, malzeme giderleri. Personel giderleri, projede çalışan tüm personelin ve projede yarı-zamanlı çalışan diğer yardımcı personelin, üst yöneticilerin ücretleri göz önünde tutulur. Ücretler brüt olarak ve yıllık tutar üzerinden, sağlık harcamalarını, sosyal sigorta primleri, ikramiyeler vb. giderler de eklenerek hesaplanır. Ayrıca, resmi-dini tatiller, yıllık ve haftalık izinleri dışında kalan bir yıldaki üretimde çalışan net güz sayısı bulunur. Bu bilgilerle bir günlük, bir saatlik personel maliyeti bulunur.
Donanım, yazılım ve aletin maliyetlerinin bulunmasında ise bunların ilk satın alma masraflarına, varsa gümrük vergisi, montaj, kurs, eğitim masraflarını da eklemek gerekir. Bu şekilde elde edilen masraf kullanım süresine bölünürse amortisman payı elde edilir. Ancak para değerinde düşmelerin de dikkate alınması gerekir. Örneğin, ilk masraf tutarı P ise, bu söz konusu sistem t yıl kullanılabilecek ise yıllık amortisman
Yıllık amortisman=P(1/t+a) İle hesaplanabilir. Buradaki a ek sayısı yıllık cari faiz oranıdır. a=%70 ve t=4 yıl ise yıllık amortisman P(0,25+0,70)=0,95P olarak bulunur. Bu miktara yıllık bakım ve onarım masraflarını da eklemek gerekir. Enflasyon oranının çok yüksek olması durumunda, yukarıda amortisman hesabı yerine, bu donanımın, yazılım ve aletleri her yıl yeniden değerlemeye tabi tutmak ve amortisman hesabı için bu yeni değerleri kullanmak daha uygun ve gerçekçidir.
Amortisman hesabında kullanmak süreleri ile ilgili kestirimler kolay olmakta, gerçeğe uygun düşmektedir. Anolog stereo değerlendirme aletleri için 15-20 yıllık kullanım süreleri oldukça gerçekçi iken, bugünkü modern sistemler, yazılımlar ve donanımlar için kullanım süreleri 3-5 yıl bile almak kimi zaman gerçekçi olmamaktadır. Gün ve saat olarak donanım ve yazılım maliyeti, bir yılda ne kadar süre çalıştığına bağlı olarak bulunur. Amortisman hesabı çok büyük tutarları bulan sistemler için anlamlıdır. Ancak fazla yükün tutmayan yazılım ve donanım projenin giderleri çerçevesinde değerlendirilir. Başka bir deyişle bunlar bu projeden finanse edilir. Fotogrametrik projelerde malzemeler, maliyetle önemli bir yer tutmaz. Yine de proje ile ilgili gerekli olabilecek tüm malzemelerin bir listesi yapılarak toplam para hesaplanır. Tüm bu giderlerin toplamı ile proje maliyeti hesaplanır. Ancak birim maliyetlerin de bilinmesi gerekir. Tanımlanmış bir ürünün, ya da üretim aşamasının maliyeti birim maliyettir. Örneğin, tesisi, hava işareti yapılmış ve koordinatları GPS yöntemi ile belirlenmiş bir noktanın maliyeti …..TL’dir,gibi.
Birden fazla projede çalışan firmada, ya da birçok başka görevleri de yapan bir kamu kuruluşunda birim maliyetlerinin, hatta proje maliyetlerinin hesabı güçleşir. Kamu sektöründe de özel sektörde olduğu gibi proje maliyetlerinin birim maliyetlerinin sürekli kontrol altında tutulması gerekir.
