Ermeni Kiliseleri ve Yerleşim Yerleri (1894 Ermeni Patrikhane Kayıtlarından)

Koray Kor

Admin
Administrator
Katılım
9 May 2017
Mesajlar
567
Tepkime puanı
950
Puanları
11
BİNGÖL

KİĞI
Bölgede Ermenilere ait 45 kilise , 5 manastir ve 63 okul bulunuyordu.
Ermeniler kentin yüksek kesimindeki Kargatzor mahallesinde Surp Krikor Lusavoriç ve Surp Sarkis kiliseleri ile piskoposluğun merkezi olanSurp Hagop Kilisesi'nin çevresinde yerleşmişlerdi. Burada ayrıca Surp Asdvadzadzin ve Surp Nişan Şapelleri vardı.

KIĞI ERMENİ KÖY İSİMLERİ

Abvank-Çiçektepe köyü
Aghashengili-Aghashengili köyü:
Aghbonak-Akbinek köyü
Aghpuzoud-Duranlar köyü
Akrag-Yolguden köyü
: Surp Asdvadzamayr Kilisesi
Altoun Houseyin-Altınhuseyin köyü
: Surp Asdvadzadzin Kilisesi
Amariç-Ayanoglu köyü
: Surp Vartan Kilisesi
Arek-Eskikavak köyü
: Surp Hovannes Kilisesi
Arints -Guzoglu köyü
: Surp Pırgiç Kilisesi
Asdughapert-Adaklı köyü
Avurtunig-Najaklı köyü
Can-Can köyü
Canakçı-Canakçi koyu
Caribas-Listede köy yok
Çelebi-Çelebi köyü
Cerme-Cerme köyü
Ciftlik-Ciftlik köyü
Comax-Comak köyü
Darman-Baglarpınarı köyü-Surp Sarkis Kilisesi
Dinek-Akımlı köyü
Dzermak-Yeldegirmeni köyü:Surp Kevork Kilisesi
Hakusdun-Topraklı köyü
: Surp Xaç Kilisesi
Herdif-Herdif köyü
: Surp Kevork Kilisesi
Hergep-Bilekkaya köyü
Hoghas-Dallıca köyü:Surp Asdvadzadzin Kilisesi
Inax-Aysaklı köyü
Juburkugh-Guneyagil köyü
Karabeg-Karabey köyü
: Surp Minas Kilisesi
Kerboz-Kusbayırı köyü
: Surp Sarkis Kilisesi
Xaçadur-Kutluca köyü
Xaskugh-Haskoy köyü
Xazi-Kadikoy köyü
Xolxol-Yayladere köyü
Xorsag-Harsak köyü
: Surp Minas kilisesi
Xoshkar-Sancak köyü
Xubek-Haktanir köyü
Xups-Yazgunu köyü:Surp Garabet ve Surp Sarkis Kiliseleri
Keghi-Kıgı ilçesi
: Surp Sarkis ve Surp Krikor Kiliseleri
Kuzulçubux-Kızılçubuk köyü
: Surp Hagop Kilisesi
Lek-Akbudak köyü
: Surp Sarkis kilisesi
Liçeg-Liçik köyü:Surp Sarkis Kilisesi
Melixan-Dösengi köyü
: Surp Asvadzadzin
Musrum-Sarihan köyü
Oghnat-Goynuk köyü
Oror-Gökçeli köyü:Surp Kevork Kilisesi
Sakatsor-Kuşluca köyü
: Surp Sarkis Kilisesi
Seghank-Dosluce köyü
Sergevil-Açıkgüney köyü
: Surp Nışhan Kilisesi
Sharuk-Sarıkuşak köyü
Shen-Shenköy köyü
Yolmez-Ölmez köyü

ARDUŞEN
Arduşen (Genc) Kazası’nın eski yönetim merkezi Fırat’ın batı koluna iki km uzaklıktaki dağlık ve ormanlık bir bölgede kurulmuştu ve 19. yüzyılın sonlarında kazanın idari merkezi olan Genc (Gernik)’in birkaç km kuzeyinde yer alıyordu.
ERMENİ KÖYLERİ
Parkhu (Perkhi)
: 1 kilise,
Gıdzu Küğ (Kulaz/Kuzu): Surp Taniel Kilisesi,
Boğe (Bor):
1 kilise,
Krengan (Kerikan):
1 kilise,
Gamara (Kamaran/Gameran): bir kilise,
Cabgnud (Çabgnud): 1 kilise,
Kekhmud (Kakhmut): 1 kilise,
Ali-Piran: Surp Asdvadzadzin Kilisesi. 2 manastırın kalıntıları ve 1 okul

Kilen (Kalan-Jealan): 1 kilise,
Tokhlan (Tokhlian/Takulan): Surp Asdvadzadzin Kilisesi,
Oğnud (Oğnat):
Surp Kevork Kilisesi ve 1 okul
Çeseg
Kharabe (Kharab):
1 kilise,
Noreg (Nurik)
Poklan (Boğlan):Surp Sarkis Kilisesi
,
Ankag (Enkak)
Çolig (Çalig):ŞİMDİKİ BİNGÖL MERKEZİDİR
.Surp Hagop Kilisesi ve 1 okul
Madrak: Surp Giragos Kilisesi ve 1 okul ,
Simsor(Ekinyolu)
Tarbasan
Dek( Dik):1 kilise
,
Parkhand: 1 kilise ve 1 okul



SİVAS

Şehir merkezinde yoğunlaşmışlardır. Bu nüfus , Bengiler, Bezircun,Hoğtar,Paşabardez,Kösetar, Tavranbahir ve Hasanli adli Ermeni mahallerinde yogunlaşmişti. Sivas ta 36 köy bulunmaktaydı.
ŞehirdekiSurp Astvadzadzin, Surp Sarkis,Surp Minas,Surp Pirgiç,Surp Kevork ve Karasun Manug kiliselerinin yani sira, Protestan Ermenilere ait 2, Katolik Ermenilere ait 1 kilisebulunuyordu.
Şehrin 2 km kuzeyinde yer alan ve baspiskoposluk merkezi olan Surp Nişan Manastiri, bölgenin en onemli hac yeriydi.
Surp Hagop,Anabad ve Khonirgirdur (Huykesen) şehrin yakin çevresinde bulunan diğer manastirlardi.

HAFİK

Hafik Ilçesine bagli eski Ermeni koyleri ,eski ve yeni isimleri ve Kiliseleri.

1:Aghdk ,Akhdk,Tuzhisar, Douzhisar, Haght :Kilise
urp. Garabed (Hureshdagabed Vank-Melekler Manastiri).

2:Bardizak:Bahçecik:Kilise
urp Kevork

3:Chaykurt,Kostutdere: Kilise
urp Kevork

4 : Gamis,Kemeris,Kamush: Kiliseleri
urp Asdvadzadzin (chapels S. Toros and S. Sarkis).

5 : Gavra,Gavrah, Gevre,Durulmush: Kilisesi
urp Sarkis.

6: Govdun,Khumes, Gokdin, Gokdun, Goghdun,Goydun: Kilisesi
urp Asdvadzadzin.

7:Khandzar Xandzar,Khandsar, Hanzar, Khantsarour, Khanchar,Chukurbelen: Kilisesi
urp Sarkis.

8:Khorokhon,Xorxon,Horohon, Horhon,Duzyayla: Kilisesi
urp Hureshdagabed.

9:Koçhisar,Bedrosi, Ghojasar,Hafik:Ermeni hanesi: Kilisesi
urp Hagop.

10:Kotni,Kotnu, Alchuoren, Koren,Alchaoren: Kilisesi
urp Sarkis.

11:Oghnovud,Yoghnovid, Oghnovid, Oghnovit, Ornevit,Cinar: Kilisesi
urp Hagop.

12:Prapert,Pirepurt,Gunyamaç: Kilisesi
urp Toros.

13:Isdanos, Atanas, Stanoz, Keotiv Yenije,Cimenyenice: Kilisesi
urp Toros

14:Tavshanlou,Davshanlou,Tavsanli: Kilisesi
urp Prgiç.

15:Yarasar,Shuzhgheni,Yarhisar : Kilisesi
urp Sarkis.



HAFIK KAZASINA BAGLI ERMENI KOYLERI:

1:Khorsana,Xorsana,Horsana, Khorasan, Korsena,Dikmencik:Kilisesi,Surp Asdvadzadzin ve Surp Sarkis.
2 Ghavraz,Gavdara,Kizilkavraz: Kilisesi
urp prgiç.

3:Saruhaju,Safraji,Saruhaju:1 kilise
4:Barjin,Barjun: 1 kilisesi .


SIVAS'A BAGLI ERMENI KOYLERI NUFUSU (BU KOYLER ESKIDEN KOCHISAR'A BAGLI KOYLER LISTEDE SIVASIN TUM KOYLERI YOK)

1:Bingol,Piuragan, Piuragn,Bingol:Ermeni Kilisesi
urp Minas.

2:Ishkhani,Ishani: Kiliseleri
urp Nigoghos ve Surp Yerortutyun.

3:Ulash,Tutmaj,Tetmaj, Ttmaj,Tutmaç: Kilisesi
urp Sarkis.

4: Yenije,Fereshed Yenije,Yenice: Kilisesi
urp Hagop.


ZARA'YA BAGLI BIR KAÇ ERMENI KOYU

1: Devekse,Tevodsa, Divegse,Ekinli: Kilisesi
urp Garabet.

2:Janjin,Jenjin,Bulakbashi: Kilisesi:Surp Haç.
3:Todorag,Todurge,Demiryurt: Kilisesi:Surp Hagop.


KANGAL

Ermeni Cemaati'nin bir kısmı yönetim merkezi Kangal'a yerleşmişti.
Kazanin kuzey ucunda, Sivas yolu üzerinde bulunan Ulaş'ta nüfusun çoğunluğu Ermeni'ydi, Ulaş'ta yaşayan Ermeni'lere ait Surp Astvadzdazin Kilisesi ve bir okul bulunuyordu.
kazanin güneybatısında bulunan Mağara'da yaşayan Ermeni'lere ait Surp Astvadzadzin Kilisesi ve bir okul bulunuyordu.
Komşu köy Yarhisar'da Ermeniler vardı.(Surp Toros Kilisesi ve bir okul)
Son olarak Mancilik'telerdi.(Surp Toros Manastırı ve 2 okul)


ŞARKIŞLA-TONUZ

Şarkışla ya da Tonuz
Sivas'ın hemen güneybatısında bulunan Şarkışla'da toplam 26 köy bulunuyordu. Kazada iki büyük Ermeni kolonisi vardı. Bunlardan birincisi Ulaş'ın güneybatısındaki dağlık arazide, diğeri ise Şarkışla ve Gemerek arasında bulunuyordu.
--Yönetim merkezi Şarkışla'daydı.Burdaki cemaate ait 1 okul bulunuyordu.
--Biraz daha kuzeyde Kızılırmak'ın sağ kıyısında, Demecik'teki cemaate ait Surp Astvadzadzinve Surp Sarkis Kiliseleri ile 1 okul bulunuyordu.
--Yapaltun, Karapınar, Lisanlı, Karagol, Alakilise, Şepni, Dandel, Burhan, Tekmen, Paşa ve Gemerek Ermenilerin yaşadığı diğer yerleşim yerleriydi.



KAYSERİ

SehirdeApostolik Ermenilere ait Surp Krikor Lusavoriç, Surp Asvadzadzin ve Surp Sarkis kiliselerinin yani sira Katolik Ermenilere ait Surp Haç kilisesi ve bir Protestan Kilisesibulunuyordu.

Surp Asdvadzadzin Kilisesi'ne bagli Haygyan
Surp Sarkis Kilisesi'ne bagli Hagopyan
Surp Lusavoriç Kilisesi'ne bagli Sarkis Gumusyan
Surp Garabed Manastiri bunyesindeki yetimhane
Jarankavorats Varjaran
ve Bahçe Mahallesi'nde bulunan Aramyan
Sehrin yakinlarindaKarasun Manug Manastiri bulunuyordu.

Kayserili Ermeniler Ticaretin yanindakuyumculuk,dericilik,dokumacilik,halicilik gibi islerle de ugrasiyorlardi.
Melikgazi veKocasinan ilçelerinden olusan Kayseri sehir merkezindeydiler.Kayseri'nin Cafer Bey Mahallesi'nde bulunan Surp Krikor Lusavoris Kilisesi halen ibadete açiktir.

Kayseriye bagli bir kaç Ermeni koyu
Derevank
Tavlusun
Germir
Balages
Mancesen
Darsiak
Muncusun
Erkelet
EFGERE
--Kayseri'nin 18 Km kuzeydogusunda yer alanEfgere, Cavdarli,,Demirci,Han,Kuzey ve Çeşme adli 5 mahalleden olusuyordu. Yani basindaki Gesi koyunde Ermeni yasiyordu.
Köyde Surp Isdepanos Kilisesi,Surp Kevork,Surp Yeghya veSurp SarkisŞapelleri yer aliyordu.
Köy ,yakinlarindaki Surp Garabet Manastiri'yla taninmisti.Bir ruhban okulu ve buyuk bir kutuphanesi olan bu manastir Anadolu'nun her tarafindan Ermenilerin ziyaret ettigi bir hac yeriydi.
Nufusun buyuk çogunlugu geçimini Dericilikle , bir kismi da ticaret ve tarimla sagliyordu.
Kasaba , bugun Kayseri ili , Melikgazi ilçesi,Gesi beldesine bagli bir mahalle (Bahçeli Mahallesi)durumundadir


BÜNYAN

Ermeniler'in çoğuAziziye Kazası'nda yaşıyorlardı. Aziziye Kazası'nda Ermeniler özellikle yönetim merkezinde toplanmışlardı. Kazada yaşayan Ermeni'lere ait Surp Yerortutyun Kilisesive bir okul bulunuyordu. Bünyan Kazası'nın yönetim merkezindeSurp Astvadzadzin Kilisesi vardı.
Kuzeydeki Gigi köyündeki Ermeniler ve bu cemaate aitSurp Nigoğayos Kilisesi ile bir de okul bulunuyordu.
Sanoğlan'da Surp Kevork ve Surp Toros kiliseleri bulunuyordu.
Güneyde bulunanSeveghan'da yaşayan Ermeni'lere ait bir okul ve bir kilise vardı.
Güneydeki bir başka yerleşim yeri olanEkrek'de de bulunuyorlardı. Ermeniler'in Ekrek'te, Surp Toros veSurp Astvadzadzin kiliseleri ile iki de okul bulunuyordu.



DİYARBAKIR

SİVEREK
Diyarbakir'in 78 km guneybatisinda , Urfa'nin 83 km kuzeydogusunda yer alan, kaza merkezinde Ermeniler yasiyordu.
Ermeni Koyleri: Karabahçe,Çatak, Mezre,Simah, Harbi,Gori ve Oşin.

LİCE
Diyarbakır Sancagi'nin kuzeyinde, antik Büyük-Dzophk bölgesi sınırları içinde,
Agnstnik'in kuzey doğusunda, Lice kazası, tam anlamıyla küçük dağ köyleri ve derin vadileriyle,
Toroslar bölgesinin tüm karakterini sergilemektedir.
Ortaçağ'da, AttahveFiz/Fis adlı, Meyafarkin'in (Silvan) güneyinde başlayıp
kuzeye uzanan savunma çizgisinin bir parçası olan iki kale vardı.
24 kilise ve bir manastır bulunur.
Merkezde Surp Astvadzadzin Kilisesi ve 205 öğrencili iki öğretim kuruluşu vardı.
Buğday ve arpa tarımından, bağ ve meyve ağaçlarından başka tuz ve alçı çıkarmakla uğraşırlardı.



Başlıca köyleri şunlardı:

Fum/Opum: (Surp Kevork Kilisesi),
Sarnis: (Surp Tomas, Surp Sarkis, Surp Agop, Surp Toros, Surp Şmavon kiliseleri), Şikakan/Şegega, Merak,

Kervas/Garvas/Garas: (Surp Sarkış Kilisesi),
Aintak/Antag: (Surp Stepannos ve Magapayetsvots/Magavank/Kara Kilise de denilen Surp Arakelagan kiliseleri),
Şatik/Şad Hayk: (Surp Sarkis),
Yamutni/Pamotne/Palence: {Surp Haç Kilisesi),
Şemsan/Şam-Şam: (Surp Hovhannes Kilisesi),
Helhel/Halhal: (Surp Kevork Kilisesi),
Ninias/Nunias: (Bir kilise),
Hazan/Hezan, Zara
Zermanik/Cumayig: (Surp Haç Kilisesi),
Dibene/Debne: (Surp Bedros-Pavlos kilisesi),
Cometik/Come,
Hayni: (Surp Astvadzadzin Kilisesi ve bir okul),
Birbas/Barbeş,
Mizak/Mrzag: (Surp Kiryakos Kilisesi),
Peşar/Beşer: (Surp Astvadzadzin Kilisesi),
Riz: (Yıkıntı halinde üç kilise),
Nurşin/Norşen,
Herkin/Herki ve yeri bilinmeyen Andu Köyü: (Surp Hıripsime Kilisesi)




SİİRT


ERUH
Çiftçilikle uğraşan burdaki Ermeniler kirsal kesimdeki 22 yerleşim yerine dağilmiş halde yaşiyordu. (4 kilise ve 2 okul). Çoğunluğun yaşadigi yönetim merkeziDeh, Ermeniler’in yöredeki en önemli merkeziydi. Dehte Ermenilere ait Surp Harutyun ve Surp Astvadzadzin Kiliseleriyle bir de okul bulunuyordu .

Eruh’taki Ermeni Köy İsimleri
Tançe
Keoğ
Girdare
İkaka
Lirde (Lode)
Goveşer
Gena
Ayn (Aniti)
Şekhthorn;Ahali
Findik
Berevana
Şavia
Genad (Cenet)
Savadi
Şerekan (Şeykhan)
Sera-Fokane/Serakavani
Sera-Teyteni
Meydane-Olian
Deşta-Lela
Şirnakh
Demeçin (Micin)
Dehreben
Ramoran (Ravangan)
Aviran (Havs)
Mahre (Mer)



PERVARİ
Siirt (Sığert)’in dağlık güneydoğu kesiminde yer alan ve balıyla ünlü olan Pervari ‘nin idari merkezi Khokhat/Khasye/Khasil kasabasıdır. Kazanın genelindeki 15 köyde yaşıyorlardı. Bu cemaat 7 kilise ve 72 öğrencinin eğitim gördüğü 2 okula sahipti.

Velas: 1 kilise
Malik (Melik):Surp Kevork Kilisesi
Balican/Paniçan/Benicon
Sano/Sanu/Sani
Elkef:1 kilise
Deştik: 1 kilise,
Ozim (Uzum): Surp Stepanos Kilisesi,bir okul
Akug/Hagug/Urkuk: 1 kilise
Şekamer
Sim
Serhel
Rabanokan (Rabanog): 1 kilise
Adel
Heşed-Adus




TRABZON

İlk çağlardan itibaren bakır, demir, gümüş ve altın madenleriyle bilinen bölgede Trabzon, Samsun ve Giresun gibi başlıca kentleri Erzurum ve diğer Doğu vilayetlerine bağlayan yolların yapımı ile 1850 yılından itibaren, Karadeniz limanlarından Avrupa ile ticaret sağlanmıştır.

Dar bir kıyı şeridi dışında sık ormanlarla kaplı olan bölgede ziraat ve hayvancılık fazla gelişmemişti.
Bu dağlık bölgenin dışında Samsun ve Trabzon'da da Ermeniler vardı IX-XII asırlar arasında buradaki beylikler Ermeni Dükler tarafından idare edilirlerdi. Bu yüzden XI. asırda Trabzon civarında 10'a yakın manastır mevcuttu. XI. Asır sonlarına doğru ise yeni bir Ermeni akını Hamşen ve Sev Ked'e (Kara Dere) yerleşip, ormanları kesip ziraate uygun alanlar haline getirmiş.
Bunlar köy ve kasabada yaşarlardı. Bölgede 105 kilise, 3 manastır vardı.

17. yüzyılda Hamşen ve Sev Ked halkının dağlardan kaçması sonucunda Trabzon Ermenilerle dolmaya başladı. 20'ye yakın kasaba oluştu. Yüzyıl başlarında Trabzon, Ordu, Giresun, Akçaabat, Tirebolu, Eleu'da57 kilise, 115 okul ve 1 manastır vardı.

1883 tarihinde Rusya, Kafkasya yolunu kapatıp, kenti iran sınırına bağlayan yolun yapımı bitince Trabzon yerinden canlanıp Ermeni tüccarları çekmeye başlamıştı.

Ana çarşı Hıristiyan bölümünde yer alır ve kıyıya kadar giderdi. Kıyı şeridindeki kasabalardan gelen kayık ve sandallar meyve, sebze, odun, tahıl gibi malları buraya boşaltır, kiremit, çanak çömlek ve diğer malları yükleyip giderlerdi.

Limana yakın olan Gâvur Meydanı, hanlarla, kervansaraylar ve otellerle çevriliydi. Konsolosluklar, armatör yazıhaneleri ve zengin Ermeniler, Rum evlerine yakındı. Gâvur Meydanı Ermeniler'in, Rumlar'ın ve Avrupalılar'ın pazar günü gezilerini yaptıkları en gözde mahalleydi. Diğer günler ise komşu kentlerden gelen deveciler ve katırcıların ticaretiyle canlanırdı burası.

1383 yılından kalma Surp Astvadzadzin Kilisesi, 1431 yılında restore edilen Surp Stepanos Kilisesi ve istanbul'dan, Kafkasya'dan gelen tiyatrocuların oyun sergiledikleri 1862'de inşa edilen Lusinyan Tiyatrosu, Gâvur Meydanı'nda bulunuyordu.


Ermeni köyleri olanBoztepeve Çömlekçi köyünde 15. asırda kurulan Surp Hovhannes Kilisesiile Hayguni veElmasyan Liseleri vardı.

Tuğluçeşme'de ise 1851 yılında kurulan bir Azkayin Varjaran (cemaat okulu) bulunuyordu


AKÇABAT ve SÜRMENE

Civar kasabalarda Küçük Dorana Limanı etrafında toplanan 20 köy ve 18. asır başlarında Hamşenliler tarafından kurulmuştu.
Yüzyılımızın başlarındaZefanos'ta Surp Toros Kilisesi, 1 okul;
Komra'da Surp Pırgiç Kilisesi;
Kalafaka'da Surp Kevork Kilisesi ve bir okul;
Sürmene'de Surp Kevork Kilisesi vardı.
Ayrıca Sifter ve Abion' da da Ermeniler yaşardı.


Trabzon güney batısındaki 16 köylük grupta ise bir kısmıAkçaabat'ta olmak üzere nüfus ,her birinde bir kilise ve bazen de bir okul bulunan aşağıda adları bulunan köylere, yayılmıştı;

Zavardiya,
Mala,
Ağro,
Orus-Satari,
Ünifa,
Azret,
Elmanotz,
Tots
Içaksa,
Ilanots,
Lagana,
Karaga,
Horhorud,
Kuhla,
Manctçeler,
Kalonya,
Olasa...




ELAZIĞ

KEBAN
Keban, Doğu Anadolu Bölgesinin Yukarı Fırat bölümünde yer alan küçük bir ilçedir. Doğuda Elazığ, batıda Arapgir, kuzeyde Çemişgezek, kuzeybatıda Ağın, güneyde ise Baskil ile çevrilidir.Kaza Merkezinde Dini kurum olarak Surp Asdvadzadzin kilisesi bulunuyordu ,kilisede gorevli din adami Agepsimos Bahlavouni'ydi.Eski çaglarda Keban'da bir çok Ermeni koyunun varligindan bahsedilmekte.Kaza'nin en taninmis koyleri Avshan ve Argovan koyleriydi.
Kaza'nin en taninmis koyleri Avshan ve Argovan koyleriydi.


PALU
Kazadaki başlıca Ermeni köyleri:

Çayiri-Mezre: Surp Krikor Kilisesi ve bir okul,

Nbşi/Nimşin: Surp Garabed Kilisesi ve bir okul,

Nirkhin/Nkhri/Nrkhin:Surp Astvadzadzin Kilisesi ve bir okul,

Koşma/Khoşma: Surp Astvadzadzin Kilisesi ve iki okul,
Demirci

Barena/Bağin: Surp Sarkis Kilisesi ve iki okul,

Okhi/Okhu/Oğu: Surp Giragos Kilisesi ve bir okul,

Tepeköy/Tapa/Tepe: Surp Minas Kilisesi ve bir okul

Ha-vav: Surp Astvadzadzin ve Surp Gatoğige kiliseleri, Surp Astvadzadzin Manastırı ve 2 okul,

Abrank: Surp Astvadzadzin Kilisesi,

Çinaz/Şnaz:Surp Hagop Kilisesi ve bir okul,

Sekerat/ Sakrat: Surp Toros Kilisesi ve bir okul,

Sağman/Seğam: Surp Haç Kilisesi ve bir okul,

Zeth/Tset: Surp Toros Kilisesi ve bir okul,

Norküğ: 1 kilise ve 1 okul,

Tavtig/Tavti-Mezre: Surp Giragos Kilisesi ve bir okul,

Ka-sir/Khacar: 7 hane

Kervaköy/Kengeri : SurpTovmas Kilisesi ve 1 okul,

Avlaği/Avlavu: 19 hane

Beşare/Basara: 12 hane

Halal-Kom/Hazar-Kom: Surp Sar-kis Kilisesi ve 1okul,

Havak/Kharagelig: Surp Haç Kilisesi ve bir okul,

Uzun-Ova Mezre: Surp Astvadzadzin ve Surp Sarkis kiliseleri ve bir okul,

Gülişgerd/Gülüşger: 1kilise ve bir okul,

Yarince/Yarımca/Armcan: 1kilise ve bir okul,

Kur-dikh/Kurdikan: Surp Haç Kilisesi,

Kharaba/Kharabark: 1 okul, 1 kilise,

Kurdik-Kurdikan: S. Haç Kilisesi,

Terki/Trkhe: Surp Sarkis Kilisesi ve bir okul,

Nacara/Khalîk-ran: Surp* Minas Kilisesi ve bir okul,

Til: Surp Garabed Kilisesi ve bir okul,

Serin: Surp Astvadzadzin Kilisesi ve bir okul,

Artekhan: Surp Minas Kilisesi ve bir okul,

K ha misli: Surp Sarkis Kilisesi,

İsa-beg: Surp, Kevork Kilisesi ve bir okul,

Kumpet: Surp Astvadzadzin Kilisesi ve okul,

Mırçman-Mezre: Surp Kevork Kilisesi ve bir okul.


HARPUT (KHARPERT)

Yukarı Mezre: Surp Krikor kilisesi ve 2 okul,
Kesrik: Surp Astvadzadzin Manastırı, Protestan Kilisesi, Katolik Kilisesi, Surp Manas Manastırı ve 4 okul,
Yeğeki: Surp Haç kilisesi,Protestan Kilisesi ve iki okul,
Yertmanik: Surp Varvar Kilisesi ve iki okul,
Morenik: Surp Barsam Kilisesi ve iki okul,
Gurbet Mezre: Surp Giragos Kilisesi,
Hoğe: Surp Kevork Kilisesi ve dört okul,
Elimelik: Surp Kevork Kilisesi,
Akhor: Surp Kevork Kilisesi ve bir okul,
Muzuroğlu: 1 Kilise ve bir okul,
Habusi: Surp Astvadzadzin Kilisesi ve 4 okul,
Yukarı Şeyh Hacı ve Aşağı Şeyh Hacı: Surp Pırgiç Kilisesi Surp Astvadzadzin Kilisesi, Içme Manastırı ve 1 okul,
Konakalmaz: Surp Astvadzadzin Kilisesi ve bir okul,
Zartariç: Surp Haç Kilisesi ve Surp Mikael Manastırı,
Sarıkamiş: Surp Astvadzadzin Kilisesi ve bir okul,
Yukari ve Aşağı Ağntsig: Surp Garabed Kilisesi ve bir okul,
Sapstik: 1 kilise ve 1 okul,
Komk: Surp Haç Kilisesi, Komk Manastırı ve bir okul,
Arozig: Surp Kevork Kilisesi ve bir okul,
Shamushi: 1 kilise ve 1 okul,
Kuylu: 3 kilise ve bir okul,
Musin: 1 kilise ve bir okul,
Perçenç: Surp Pırgiç Kilisesi, Protestan Kilisesi ve iki okul,
Vartatil: Surp Kevork Kilisesi ve iki okul,
Kaylu: Surp Giragos Kilisesi ve bir okul,
Keğvank: Surp Nishan Manastırı ve bir okul,
Garmuri: Surp Toros Kilisesi,Protestan Kilisesi ve iki okul,
Telandzig: Surp Sarkis Kilisesi,
Shentil: Surp Sarkis Kilisesi ve bir okul,
Tlgadin: Surp Stepanos Kilisesi Surp Davit Kilisesi ve iki okul,
Tadem: Surp Astvadzadzin Kilisesi, Katolik Kilisesi, Tadem Manastiri ve dört okul,
Yukari ve Aşağı Hokh: Surp Astvadzadzin Kilisesi ve iki okul,
Ayvoz:Surp Astvadzadzin Kilisesi ve bir okul,
Ağ Mezre: Surp Astvadzadzin Kilisesi ve bir okul,
Çorkuğ: Surp Hovhannes Kilisesi,ve bir okul,
Nekereg (Hnagrag): 2 kilise (Surp Minas) ve bir okul,
Hingisol: Surp Kevork Kilisesi ve bir okul,
Bazmashen: Surp Astvadzadzin Kilisesi, Protestan Kilisesi, Katolik Kilisesi ve altı okul,
Sursuri: Surp Garabed Kilisesi, Surp Kevork Manastırı ve bir okul,
Hulakeg (Khulukiugh): Surp Sarkis Kilisesi, Protestan Kilisesi bir yetimhane ve bir okul,
Erzruk (Arpavud): Surp Kevork Kilisesi ve bir okul,
Vejan: Toplam 5 hane,
Korpe:Surp Astvadzadzin Kilisesi ve bir okul,
Çakle
Harseng: Surp Astvadzadzin Kilisesi ve bir okul,
Karingerd: Surp Tovmas Kilisesi,
Zalane: Surp Sarkis Kilisesi ve bir okul,
Hatseli




BATMAN- SASUN ERMENI KÖY İSİMLERİ

Sasun'da 156 köy, 127 kilise, 6 manastır vardı.
Sasun Kazası Antok Dağı’nı çevreleyen birkaç bölgeye ayrılmıştı: Kuzeyde Gortuk, güneyde Talvorig dağ sırası, Kuzeydoğuda Khut Dağları, doğuda Dzovasar Tepeleri, batıda ise Khiankve Khulp Tepeleri. Sasun Kazası, Khulp bölgesi hariç sadece Ermenilerin yaşadığı bir kazaydı.


Sasun Köyleri

Hezu/Hazo Bölgesi (güneyde):
Hezu (Hazo): 4 kilise ve 2 okul
Norşen (Nurşen): 1 manastır,
Asi
Ardrer (Atlir)
Gusked (Kuskerat): 1 kilise,
Meşgadar/Mişkıdar
Hov
Natopan (Natupan)
Goğ (Güo):1 kilise
Marğe (Merğie)
Mangig (Matkik)
Nor-Küğ: 2 kilise (biri yıkılmış),
Khabelcoz (Kabilcauz):12 kilise (yıkılmış),
Tajbadrig (Dazbadrik)
Maresto/Maristo: 1 kilise,
Khaçarenk (Kaçirenk): 1 kilise ve bir okul
Meteng (Mitink): 1 kilise,
Gorenges (Kurnikiz): Yıkılmış 1 kilise,
Psang: Yıkılmış 2 kilise,
Tarung (Tarukh): 2 kilise,
Sisengar (Surik)
Pşud:Yıkılmış 1 kilise,
Talpor: Yıkılmış 1 kilise.



URFA

Urfa {Edes-Yetesya)'daki Ermeni Mahallesi'nde 1849'da restore edilen, başepiskoposluk ile Ermeni Koleji'ni de içeren Surp Astvadzadzin Katedrali yer alıyordu.

Başpiskoposluğun Surp Astvadzadzin Katedralİ'nde bulunmasına karşın Ermeni cemaatinin manevi yaşamının merkezi olan ve Doğu-Batı ticaret yolları üzerinde bulunan Urfa eski çağlardan beri büyüktüccarların uğrak yeri olmuştur. Bir ticaret merkezi olan Urfa'da ticaretin % 75'i Ermeniler'in elinde bulunuyordu;
bunun yanı sıra taş işlemeciliği, mimarlık, bakırcılık, halıcılık ve demircilik gibi zanaatlar da hayli gelişmişti.

Mezopotamya'nın kuzey bölümündeki Ermeni köylerinin sayısı oldukça azdı. Urfa'nın kuzeydoğusunda bulunanGarmuç tarihi Surp Astvadzadzin Kilisesi ve geçmişi Ortaçağ'a dayanan hac merkezlerini(Surp Tateos, Surp Hagop, Surp Mardiros, îurp Minas, Surp Hovhannes) bakımından önem taşıyordu,
Rvlankuş ve Tılbaşar'da (100 hane ve 1 kilise) da küçük Ermeni toplulukları bulunuyordu.

Bozova Nahiyesi'ndeki Hoğin ve Hovig köylerinde yaşayan Ermeniler ise geçimlerini bağcılık ve İpekböcekçiliği ile sağlıyorlardı.
 
Son düzenleme:

Koray Kor

Admin
Administrator
Katılım
9 May 2017
Mesajlar
567
Tepkime puanı
950
Puanları
11
HAKKARİ

ÇÖLEMERİK /Çulamerg
Nüfusunun büyük bölümünü Asurilerin olusturdugu Çulamerg Kazasi'nin kuzeybatisinda, Norduz Nahiyesi yakinlarinda, Ermenilere ait 5 yerlesim yeri bulunuyordu:
Pagan (Pagi): 1 kilise,
Khalilan (Halilan): 1 kilise
Serman (Merzan)
Khanas (Khananis)
Piran (Piradan)

AĞPAĞ (Elbağ) Kazasi
Büyük Zap Suyu’nun yukari havzasinda, dağlik bir bölgede kurulmus olan kaza, Ardzruni Hanedani’na bagliydi.
Kazanin yönetim merkezi Baskale’de (Hadamagerd) yaşıyorlardı. Bu cemaate ait Surp Yerortutyun Kilisesi ve 1 okul bulunuyordu. Baskale’nin dogusunda, Hiristiyan Ermenilerin en önemli dini merkezi olan Surp Partoğomeos Manastiri bulunuyordu. Pers sinirlarinda yer alan manastir her yil 3 imparatorluktan yüzlerce haciyi agirliyordu.
Kazadaki Yerleşim Yerleri
Sorader: Surp Haç Kilisesi ve Surp Eçmiadzin Manastiri (Cirbayvank), manastirin Büyük Zap Suyu yakinlarinda 9. yüzyilda kuruldugu saniliyor,
Pis (Pars/Ablis)
Babilhasan (Babilesa)
Erkeani: Surp Sarkis, Surp Stepanos ve Dziranavor kiliseleri, Surp Astvadzadzin Manastiri,
Karaplur: 1 kilise,
Pijingerd (Becinğir): Surp Partoğomeos Kilisesi,
Kharadun
Baskale
Çukh: 1 kilise, Surp Partoğomeos (Vanki Küğ)
Hasbisdan (Askitan)
Malkavan:Surp Haç Kilisesi,
Rasulan (Rasilamis)
Paz (Baz): Gatnots Surp Haç Kilisesi ve bir kalenin kalintilari,
Soran (Suran/Sorher):Hinut Manastiri,
Heresan: 1 kilise,
Alas
Alalean (Alanian)
Peza (Piza/*****a): Eski bir Ardzruni kalesi.


TUNCELİ

ÇEMİŞKEZEK


Hazarı (Hezeri): Surp Yerortutyun Kilisesi ve 1 okul,

Ardga (Ardegan-Erdikah)


Mamsa (Mamusa): 570 Apostolik Ermeni, 168 Ortodoks Ermeni, Surp Toros ve Surp Ke-vork kiliseleri, bir okul

Sisna:, Surp Hovhannes Kilisesi ve 1 okul,

Seterkeh (Setırga): 33 Apostolik Ermeni, 64 Ortodoks Ermeni,

Garmri (Kemisi): 198 Apostolik Ermeni, Müslümanlığı kabul etmiş 70 Ermeni ailesi, Surp Astvadzadzin kilisesi ve 1okul,

Mtadun: Surp Astvadzadzin Kilisesi ve 1 okul,

Pazapon (Pağapun-Berapun): Surp Astvadzadzin Kilisesi ve 1 okul,

Morşga (Muruşka): Surp Astvadzadzin Kilisesi ve 1 okul,

Kharasar: Surp Toros Kilisesi ve 1 okul,

Mezra (Tuma-Mezre): Surp Krikor Kilisesi ve 1 okul,

Brekhi: Surp Kevork kilisesi '

Tsıntsor: Surp Atsvazazin Kilisesi

Bahcecik (Bardizag): Surp Astvadzadzin Kilisesi ve 1 okul,

Yeritsakrag: Surp Haç Kilisesi ve 1 okul,

Murnayi (Mırnav): Surp Astvadzadzin Kilisesi ve 1 okul.



MUŞ


VARTO
Bingöl Dağları’nın güney yamaçlarında, yine dağlık bir bölgede kurulmuş olan Varto’nun batı bölümü 5. yüzyılın sonlarına dek Mantaguni Ailesi’ne bağlı Arşamuni Prensliği’nin egemenliğinde kaldı. Daha sonraları Varto Kazası sırasıyla Mamigonian ve Pakraduni prenslerinin egemenliğine girdi.


Bölgedeki Kızıl Manastır (Garmir Vank) ve Dodan Surp Hagop Manastırı bu iki hanedanın yardımları sonucunda kurulmuştur.

Kazanın yönetim merkezi olan Varto (Gumgum)’da yaşamaktaydılar. Varto Ermenileri 1 kiliseyle 1 okula sahiptiler.

Yine aynı dönemde kazanın genelindeki 9 yerleşim yerinde 543 hane yaşamaktaydı. Bu cemaat 7 kilise, 3 manastır ve 4 okula sahipti

Dodan:1 kilise, Surp Hagop Manastır ve bir okul
Bazegan (Başkent):bir kilise ve bir okul
Gundemir:1 kilise, Kızıl Manastır ve bir okul
Amaran (Amazi):
Yaner (Haner):1 kilisenin kalıntıları,
Seduguran (Sakeveran):
Hasan Ovan:1 kilise,
Selekan:1 kilise.



ORDU

Ordu ‘da yasayan Ermeni nufusunun birçoğu Ordu merkezde ikamet ediyordu, geri kalan nufus da 29 koye dagilmis durumdaydi.

Akpinar
Kulcoren
Karatipi
Karakiraz
Kesacik
Kizilen
Kadincik
Kran
Koloca
Katirkoy
Tepekoy
Tasoluk
Hocoglu ve Yazik
Guğoren
Musakiliç
Şeyiler
Bazarsu
Sayaca
Saraycik
Darikca
Uzumusa
Uzunmahmud
Çavuslar
Çatali
Bultan
Oprama
Kiraz Dere
Haçoglu



GİRESUN
GÖRELE/TİREBOLU

Görele'de halk
Surp Sarkis ve Surp Astvadzadzin kiliseleri ve Vartanyan Okulu etrafında yoğunlaşmıştı. Elev köyünde ise Ermeniler Surp Astvadzadzin Kilisesi ve bir okula sahipti.

Kıyıda batıya doğru gelindiğinde ,k
örfezin doğusundaki Kale Dibi liman olarak kullanılırdı.

Burada ticaretle uğraşan Ermeniler 1839 yılında
Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi'ni ve Milli Lusavoriçyan Kilisesi'ni kurmuştu.

Giresun'da 1072 tarihinden beri bilinen
Surp Sarkis Kilisesi'ni kayalar içinde inşa edilmişti. Tamzara ve Şebinkarahisar'dan gelen Ermenilerde vardı.
Bulancakta ise Surp Nigoğos Kilisesi bulunuyordu.



Manisa

Manisa Ermeni cemaati Aşaği Mahalle'de Surp Sion Kilisesi ve Surp Krikor ile Surp Hripsizun Kiliseleri, Yukari Mahalle'de ise Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi civarinda yaşardi.
Ağri Yaylasi'ndan göç ederek kasaba'ya yerleşen Ermeniler Surp Astvadzadzin ve bitişiğindeki liseyi kurmulşardi,
Akhisar'da da olan cemaatin 2 okulu ve bir kilisesi vardi.
Kirkağaç'ta ise 18. yüzyilda doğudan gelen Ermeniler'in yaptıkları 2 kilise etrafinda yerleşmişlerdi.


MALATYA
DARENDE

Şehirde
3 kilise, Surp Astvadzadzin Katedrali ve 3 okul bulunuyordu. Darende yakınlarında Ortaçağ'dan kalma Tavplur Manastırı bulunuyordu.

Darende'nin güneybatısında 12 km. uzaklıkta bulunan Aşodi yer alıyordu. Surp Astvadzadzin Manastırı dışında Aşodi'de bir de Surp Hagop Manastırı bulunuyordu.


SAMSUN

Bafra

Buradaki Ermeni yerleşimi ,1845'te kurulan Surp Garabed Kilisesi cemaatin dini ayin merkeziydi.

Çarşamba

Piskoposluk merkezi olma özelliğini kaybetmiş olmasına rağmen kazada halen bir rahip bulunmaktaydı. Cemaatin dini ayinlerde toplandığı S. Astvadzadzin Kilisesi 'ydi.
Bölgede 20 köye dağılmış 21 kilise ve 33 okul bulunmaktaydı



BURSA

Bölgede yaşayan Ermeniler şehrin Setbaşı Mahallesi'nin merkezinde, aynı ismi taşıyan köprünün yanıbaşında katedral, patrikhane, karma lise ve birçok ilkokuldan oluşan bir komplekse sahipti.
Ermenilerin ilgilendiği başlıca konular, ipekcilik, elmas ve pırlanta kesimi,kuyumculuk vehalıcıkıktır.

Sıcak su kaplıcalarının yoğun olarak bulunduğu Uludağ eteklerinde en önemli kaplıcalardan biri Garabet Papazyan'a aitti. Papazyan'ın ayrıca çok meşhur bir de oteli vardı.
Civardaki iki Ermeni köyünün adları Mulul ve Cerrah'dı.



BALIKESİR

BANDIRMA

Ali Fakiye Mahallesindeki Başpiskoposluk ve Surp Astvadzadzin Kilisesi etrafında toplanan, 3 okulu bulunan Balıkesir Ermeni cemaati ,pamuk üretimiyle uğraşıyordu.

Civardaki
Balyan, Maden ve Babaküğ köylerinde de Ermeniler yaşıyordu.

Körfezin kıyısında yüksek bir tepenin eteğinde yer alan ve bölgenin limanı olan Bandırma'da yaşayan Ermeni cemaatinin
1kilisesi, 3 ilkokulu ve 1 lisesi vardı. Refah seviyesi yüksek olan halk, tüccarlık, hayvancılık ve bilhassa ipekçilikle uğraşıyordu.

Kuzeyde
Artaki (Erdek) köyündeki Ermeni cemaatinin 2 okulu ve 1 kilisesi vardı.

Aydıncık'ta Surp Harutyun Kilisesi etrafında yerleşmiş Ermeni cemaati yaşıyordu.

Manyas ve Ermeniköy'de olan cemaat, kiliseleri ve okulları etrafında yerleşmişti



ADANA

FEKE(VAKHA)

--Kazanin kurulduğu yer; Toros dağlarının eteklerindedir. Feke'ye 3 saatlik uzaklikta Saros/Sayhan irmaginin kiyisinda Yerebakan koyu yer aliyordu. Koy halki 1600'lu yillarda Kilikya ovasindan kaçarak Toros daglari eteklerine koyu kurmuslardi. Köy geçimini Sarapçilik ve Halicilik yaparak sagliyordu .

--Feke ile Yerebakan arasinda Kaledere koyu vardi .
--Feke'nin kuzeyinde ve iki buçuk saatlik uzaklikta Kissenid isimli 10 hanelik kuçuk bir Ermeni koyu vardi.
--Daha kuzeylerde on saatlik uzaklikta Toros daglari eteklerindeki Ormanlik arazi içinde 'ki Zamante Irmagi kenarina kurulmus 3 Ermeni koyu daha vardi .Karakoy , Dikmen ve Sazzak köyleridir bunlarda.Koyde Orta çaglardan kalma bir Kilise kalintisi ile eski çaglarda yapilmis yine bir kale kalintisi bulunuyordu.
--Feke'nin dort saatlik guney batisinda Tapan isminde bir koyu daha vardi.Koyde Rum ve Ermeniler iç içe yasamaktaydilar.Diğer köyler Sinanle, Paghnik ve Klikdji koyleridir.



SAKARYA
Geyve -Kabaia-Kaviyya-Geviyye
19. yy sonunda ilçe bütününün nüfusu yaklaşık 2000 hane Türk, 1500 hane Ermeni ve 1000 hane kadar Hayhorom (Rum Ortodoks mezhebine mensup Ermeni)'den ibaretti.


Eşme 20. yy başında Ermeni yerleşimi. Eprigyan'a göre 1866 tarihinde Ortaköy'lü 14 Ermeni ortak tarafından arazisi satın alınarak köy inşa edildi. Daha sonra Ortaköy'den gelen 100 dolayında Ermeni aile yerleşti.

Kıncılar
17. yy'da Eğin (Kemaliye)'den göçen muhacirlerce kurulmuş büyük bir Ermeni köyü idi. 20. yy başında 200 hanede 2500 Ermeni nüfusu vardı. Surp Sarkis kilisesinin harabesi kısmen ayaktadır. Dağın güney yamacında olan Müslim Kıncılar köyü Cumhuriyetten sonra terkedilmiştir.

Ortaköy
20. yy başında Ermeni yerleşimi. Şimdi harabeliktir.
 

tatar26

Süper Moderatör
Süper Moderatör
Katılım
2 May 2015
Mesajlar
2,475
Tepkime puanı
788
Puanları
17
Yaş
42
bu bölgede yaşayanlar için süper bir paylaşım emeğine sağlık........
 

sandalci14

Operatör
Katılım
8 Ocak 2019
Mesajlar
1,253
Tepkime puanı
1,158
Puanları
17
Yaş
48
Konum
ankara
Dun ahaberde "defineciler tarigi kilisede define aradi her tarafi talan etti" diye bir haber vardi.hakkaten icini delikdesik etmisler ama bisey yok.acaba mahzenmi aramislarki.
 
Üst