Arkadaşlar Merhabalar ,
Bu paylaşacağım konuda kitaptan alıntıdır. Tamamen benim el yazımdır.
HORASAN VE ÇÖZÜMÜ
Çok eskiden horasan yapılarda kullanılan derz harcıdır. Tatlı kireç esaslıdır. Aderansı mükemmel olan bu malzeme çimento çıkmadan tarihin çok eski süreçlerinden beri kullanılagelen esas malzemedir. Derz ve sıv olarak da kullanılır. Bu malzeme , asırlar boyunca dayanıklığını ispat etmiş bir harçtır.
Horasan , silis , mil , kireç , yumurta akı , bazı maden tozları ile mermer karışımından elde edilen bir çeşit yapı işlerinde kullanılan malzemedir. Bu harcın içine boya da katabilmekte v böylece parça halindeki kayaları bir bütün olarak yapmak mümkün olmaktadır , İyi bir usta elinden çıkan horasanı orjinal kayadan ve doğal kütleden ayırt etmek mümkün değildir.
Eski dönemlerde yapı ustaları , kullandıkları malzemelerin mukavemetini arttırmak için ; malzemenin içinde yumurta akı , kan , peynir , reçine , pişmiş toprak gibi katkı maddeleri katıyorlardı . Bazı uygulamalarda saman , bitkisel lifler , insan kılları vb. bağlayıcı maddelere karıştırılmış , mukavemetin artması amaçlanmıştır. Horasan harcı olarak bilinen harç , içinde pişirilmiş ve öğütülmüş toprak ürünleri katılan bir malzemedir. Bazı uygulamalarda kireç , kum ve çakıl karışımı da gözlemlenmiştir. Dayanımı yüksek olan bu harç , birçok tarihi yapıda uygulanmıştır . Bizans , Selçuklu ve Osmanlı eserlerinde geniş ölçüde kullanılmış olan horasan harcı , özellikle 15. yüzyıldan sonra kullanım alanını genişletmiştir.
Tuğla kırığı ve kireç kullanılarak hazırlanan horasan harcı ve sıvaları tarihi yapıların inşasında kullanılan en önemli bağlayıcı malzemelerdendir. Bu nedenle , çok sayıda araştırmacı tarihi yapılarda kullanılan harç ve sıvaların özellikleri üzerine çalışmıştır.
Horasan harçlarının özellikleri birçok tarihi yapıdan alınan örneklerde incelenmiştir. Bunlardan Rodos , Venedik ve Girit'teki bazı Bizans ve daha geç dönem yapıları ile İstanbul'da Ayasofya'da kullanılan horasan harçlarının , kireç/tuğla tozu oranlarının 1/4 ile 1/2 arasında değiştiği saptanmıştır. Bu harçların analizlerinden , bağlayıcı malzemenin , kirecin karbonatlaşması sonucu oluşan kalsit kristalleri ve tuğla tozu ile kirecin reaksiyonu sonucu oluşan kalsiyum , silikat ve alüminat hidratlarından oluştuğu gözlenmiştir.
İncelenen horasan harcı ve sıvalarında kullanılan kireç ve tuğla kırıkları oranları 1/1 ve 1/2 arasında değişmektedir. Harçlarda kullanılan tuğla kırıklarının boyutlarının sıva katmanlarında kullanılandan daha büyük olduğu görülmüştür. Örneklerin dokuları incelendiğinde , kireç ile tuğla kırıklarının birbirine iyi bağlandıkları gözlenmektedir. Bu , kireç ile tuğla kırıklarının çok iyi karıştırıldıklarını göstermektedir.
Aynı şekilde horasan harçları ile yapıda kullanılan tuğlalar da birbirlerine iyi bir şekilde bağlanmıştır . Horasan harcı ve sıvaları hidrolik özelliklerinden dolayı suya karşı dayanıklıdır. Hamam yapılarındaki sıvalar , su ile doğrudan veya yüksek nemin duvarlarda yoğunlaşması sonucunda sürekli temas halindedir.
Bu süreçte , sıva tabakası bozulmaya uğrayarak tabakalara ayrışmasına karşın , çöken kalsiyum karbonat sayesinde kopmamaktadır. Bu gözlemler , horasan harcı ve sıvalarının ıslak mekanlar için kullanılabilecek en uygun malzemeler olduğunu göstermektedir.
Horasan Harcının Çözümü : horasanın çözümündeki en gerçekçi yol oradaki malzemenin hangi karışımlardan elde edildiğinin bilinmesidir. Bu belirlenebilirse çözüm kolaylaşacaktır. Ancak definecilerin uğraştıkları mekanlarda karşılarına çıkan horasan harçları çok farklı özellikler taşıyabilmektedir. Bu nedenle her define çalışması yapan kişiye : '' şu yöntemlerle horasanı çözebilirsiniz '' demek kesinlikle mümkün değildir.
Genellikle hilti ve matkaplar kullanılarak çözüm yoluna gidilmektedir. Bununla beraber yüksek ısıya maruz bırakarak ani soğutmalar da horasan çözümlerinde olumlu sonuçlar veren yöntemlerdir.
'' Yapılış şekli yukarıda bir genelleme olarak anlatılan horasanın çözümü , yine bir genelleme ile şöylece yapılır :
60x60 ebadında yaklaşık 6-10 cm. et kalınlığında bir horasan sıva için : 1 kg Limon suyu , 1kg Üzüm sirkesi , 1/2 kg Saf alkol , 1/2 kg asit kullanılır. Limon suyu , sirke ve asit birbirine karıştırılır . Bu karışım horasan üzerine dökülür. 2 saat kadar beklenir ve ardından sıvı iyice emilmiş ise aynı bölgeye saf alkol dökülür ve yakılır . Normal şartlarda bu karışım horasanı çözmeye yeterlidir. Yalnız birinci karışım dökülürken gözlerin korunmasına ve nefes almaya dikkat edilmelidir.
İkinci bir çözme yolu da yalnız alkol dökerek ardından ( iki saat sonra ) şalama ile bölge ateşe maruz bırakabilir. Buda yine horasanı çözmenin ayrı bir yoludur.
Ayrıca şu hususun bilinmesinde fayda mülahaza ediyoruz ; boşluk alanlarda horasan uygulamasından şüphe edilirse bu yerin kontrolü plastik veya tahta çekiçlerle yapılmalı , demirden mamul çekiç ve keser gibi malzemeler kullanılmamalıdır.
Sen gel yeterki